زندگی نامه عاشیق حسین جوان (اتو کندی)

عاشیق‌ حسین‌ جاوانین‌ حیاتی‌ و ادبی‌ ارثینه‌ بیر باخیش‌

قاراداغ‌ ئولکه‌سی‌ تکجه‌ طبیعی‌، باخیمدان‌ یوخ‌، بلکه‌ایگیدلیک‌، وطن‌ پرورلیک‌، ادبیات‌ و موسیقی‌ ساحه‌سینده‌ آذربایجاندا بیر اؤزوک‌ قاشی‌ کیمی‌ ساییلیر.قاراداغدا کلاسیک‌ ادبیات‌ ایله‌ یاناشی‌ شفاهی‌ خالق‌ادبیاتی‌، خصوصی‌ ایله‌ عاشیق‌ صنعتی‌، چوخ‌ گئنیش‌صورتده‌ انکیشاف‌ ائتمیشدیر سؤزوموزه‌ اؤرنک‌ شاه‌اسماعیل‌ خطائی‌ دؤرونده‌ یاشامیش‌ دیریلی‌ قوربانی‌،18 نجی‌ ایل‌ عصریده‌ یاشامیش‌ کلیبرلی‌ عاشیق‌ علی‌ وعاشیق‌ رافی‌ «غفار»، مشگینده‌ عاشیق‌ دؤورموزده‌مشگینلی‌ اسد، گرمه‌ دوزلو حسین‌ جاوان‌ و بیرچوخلارینی‌ آد آپارماق‌ اولار.

دؤورموزون‌ گؤرکملی‌ شاعر و عاشیغی‌، استعدادلی‌سؤز اوستاسی‌ عاشیق‌ حسین‌ جاوانین‌ آدی‌ آذربایجاندااونون‌ سرحدلرینده‌ن‌ اوزاقلاردا دا چوخلارینا تانیشدیر.

میکائیل‌ اوغلو حسین‌ 1295(1) نجی‌ شمسی‌ ایلینده‌،قاراداغین‌ گرمه‌ دوز ماحالی‌ اوتوکندینده‌ آنادان‌اولموشدور. حسین‌ آتاسینی‌ چوخ‌ ائرکن‌ ایتیرمیش‌عایله‌ آغیرلیغی‌ آناسی‌ زهرانین‌ چینینه‌ دوشموشدور.اونا گؤره‌ده‌، عاشیغین‌ عایله‌ سی‌ قوزئی‌ آذربایجاناکؤچموش‌، ایکی‌ ایل‌ آغ‌ دامین‌ شرف‌ خانلی‌ کندینده‌یاشامیش‌، سونرا قاسیم‌ اسماعیل‌ اوو رایونونون‌دلمحمدلی‌ کندینه‌ کؤچموشدولر.

همین‌ ایللر ده‌ حسین‌ عایله‌ خرجینی‌ اؤده‌مک‌ اوچون‌اورانین‌ وارلیلارینا چوبانچلیق‌ ائتمیشدیر. گنج‌ حسین‌کندین‌ تامام‌ توی‌ – دویونلرینده‌ اولموش‌ و مجلیسی‌آپاران‌ عاشیقلارا درین‌ بیر ماراغلا قولاق‌ آسار کن‌،سوزون‌ و سازین‌ تأثیری‌ ایلیگینه‌ ئیریشیدیر.

همان‌ وورغونلوق‌ تأثیری‌ کؤلگه‌سینده‌ او؛ 11 یاشینداایکن‌ بیر مدت‌ عاشیق‌ علعسگرین‌ قارداشی‌ اوغلوعاشیق‌ موسی‌یا «1306 – 1313» نجی‌ ایللرده‌شاگردلیک‌ ائتمیشدیر.

عاشیق‌ حسین‌نین‌ بیر صنعتکار کیمی‌ ئیتیشمه‌ سینده‌عاشیق‌ علعسگرین‌ قارداشی‌ محمدین‌، اوغلو نجف‌ین‌،اوغلو طالیب‌یندا بؤیوک‌ رولو اولموشدور. سونرالاربیر اوستاد کیمی‌ ایرانا قایتمیش‌ و گؤرکملی‌ صنعتکارکیمی‌ آذربایجانین‌ خصوصی‌ ایله‌ تبریز، ارومیه‌، مرند،میانا، زنجان‌، اهر، کلیبر و تهراندا یاشایان‌آذربایجانلی‌لارین‌ توی‌ مجلیسلرینین‌ بزه‌یی‌اولموشدور.

عاشیق‌ حسین‌ اؤز ماحال‌لاریندا بیر گؤزه‌له‌ورولموش‌، اما عشقینده‌ اودا اصلی‌ – کرم‌، لیلی‌ -مجنون‌، علعسگر – صحنه‌ بانو کیمی‌ مرادا چاتابیلمه‌میشدیر.

عاشیق‌ حسین‌ جاوان‌ 1319 نجی‌ ایلده‌ن‌ اساس‌اعتباری‌ایله‌ یارادیجیلیغا باشلامیش‌ ایلک‌ شعرلرین‌«فرمان‌» سونرالار «جاوان‌» تخلصوایله‌ یازمیشدیر.

عاشیق‌ حسین‌ 1324 نجی‌ ایلده‌ دموکرات‌ فرقه‌سی‌نین‌ایش‌ اوسته‌ گلن‌ چاغلاری‌ اونون‌ فعال‌ اشتراکچی‌ وعضولرینده‌ن‌ اولموش‌ و اؤزکسگین‌ شعرلر ایله‌ طاغوت‌رژیمینین‌ علیهینه‌ اولموشدور:

شاه‌ من‌ اونوتمادیم‌ سنده‌ اونوتما

صابونلو کندیری‌ دار آغاجینی‌

منده‌کی‌ اونوتسام‌ تاریخ‌ اونوتماز

سینه‌سی‌ داغلانان‌ آنا – باجینی‌

آی‌ ظالیم‌ بو ظلمون‌ او خیانتین‌

ارتیریب‌ ائللرین‌ سنه‌ نفرین‌

قان‌ ایچمک‌ اولوبدور سنین‌ عادتین‌

ائللر سیندیر اجاق‌ کوک‌ قیلینجینی‌.

«حسینم‌» دئیرم‌: اولاجاق‌ اینان‌

حق‌ سنی‌ تورپاغا سالاجاق‌ اینان‌

تاریخ‌ اؤز الیله‌ آلاجاق‌ اینان‌

باشیوا قویدوقون‌ ظولمو تاجینی‌

عاشیغین‌ شعرلری‌ او زامانین‌ «آذربایجان‌»، «قیزیل‌عسگر»، «وطن‌ یولوندا»، «یئنی‌ شرق‌» کیمی‌ درگی‌وغزئت‌لرینده‌ چاپ‌ اولموشدور.

دموکرات‌ فرقه‌سی‌ پیشه‌وری‌ باشچلیغی‌ ایله‌ ایش‌اوستونه‌ گلنده‌ن‌ سونرا، عاشیق‌ حسین‌ ده‌ فرقه‌طرفینده‌ن‌ عاشیقلار بیرلیگینین‌ رهبری‌ اولور. اما بوباشچیلیق‌ چوخ‌ چکمه‌ده‌ن‌ 1325 نجی‌ ایلین‌ 21 آذرینده‌شاه‌ قوّه‌لرینین‌ طرفینده‌ داغیلیب‌، فرقه‌ باشچیلاری‌هره‌سی‌ بیر طرفه‌ قاچیر، عاشیق‌ دؤیوش‌ چاغلاریدااوتومور. او «شمشک‌ نفسلی‌ سازایله‌ نملی‌ سنگرلرده‌فدائی‌لر قاریشیسیندا ایلهاملا اوخویوردو، او وطن‌نین‌آزادلیغی‌ اوغروندا گئده‌ن‌ دؤیوشده‌ اتینین‌ شیشه‌چکیله‌جه‌ینده‌ن‌ ده‌ قورخموردو.افسوس‌کی‌، کیملرینسه‌سویوق‌ مناسیبتینی‌ بونودا عاشیق‌ حسین‌ جاوانا چوخ‌گؤردولر»(2) او فرقه‌ داغیلارکن‌ تبریزده‌ باش‌ ساخلایابیلمه‌ دیگی‌ اوچون‌ کندلرینه‌ گئدیر. سوراغیندا اولان‌دؤولت‌ مأمورلاری‌ عاشیغین‌ تعقیبینده‌ اولورلار.نهایت‌عاشیق‌ گئجه‌نین‌ بیر تکجه‌ قیزی‌ و حیات‌ یولداشی‌ایله‌وعدالاشاراق‌ قوزئی‌ آذربایجانا گئدیر. ماراقلی‌ دیرکی‌،عاشیق‌ اؤز قیزیندان‌ آیریلارکن‌ اونا بیر منظوم‌ وصیت‌نامه‌ کیمی‌ قوشما قالیبیندا حصر ائدیر:

من‌ گئدیره‌م‌ سعادتین‌ دالینجا

کؤریه‌ قیزیم‌ منده‌ن‌ سونرا آغلاما

نفسیم‌ گلینجه‌ تایورولونجا

من‌ چاتارام‌ بیر دییارا آغلاما

باغری‌ قاندی‌ چوخ‌ کؤرپه‌لر ایراندا

انسانلار چکیرلر نه‌لرایراندا

آناسیز اوشاقلار مه‌لر ایراندا

سن‌ اومود وئر، باخ‌ اونلارا، آغلاما

قاشین‌ کولگه‌ سالیب‌ آخماسین‌ یاشین‌

یئره‌ تیکیلمه‌سین‌ ویقارلی‌ باشین‌

او مهربان‌ آنا، باجی‌ ـ قارداشین‌

چک‌ پنهانه‌ دیینن‌ یارا آغلاما

اونوتما آرزینی‌ – گله‌جه‌ینی‌

تازا حیات‌ خوش‌ گون‌ گؤرجه‌ینی‌

ساچلارینی‌ چین‌ – چین‌ هؤرجه‌ینی‌

سیقال‌لا تئللرین‌ دارا آغلاما

اینسان‌ بیر آغاجدیر کسرلر اونو

باش‌ وئریب‌ دیبینده‌ن‌ تؤرویر اونو

ئیتیشیب‌ دوشمنین‌ عمرونون‌ سونو

وور سالار «حسینه‌» یارا آغلاما

عاشیق‌، استالین‌ دؤورنده‌، بیر چوخ‌ چتینلیک‌لر منت‌و دناز آلتیندا قالیر. مثال‌ اولاراق‌ «1326» نجی‌ ایلین‌اوللرینده‌ فلارموینیادا یقینجاق‌ اولور. عاشیق‌ حسین‌جاوان‌ دا گئدیر. ییغینجاق‌ قورتولاندان‌ سونرا، میرجعفرباقر اوون‌ گؤزو حسین‌ جاوانا ساتاشیر او تانی‌ ایله‌عاشیق‌ اوز توتوب‌ سوروشور «بیلیرسن‌ – دئدی‌،تبریزده‌ قالسایدین‌، سنه‌ نئیلیه‌جک‌دیلر؟ عاشیق‌حسین‌ جاوان‌ بو جوابی‌ معلوم‌ اولان‌ سوالی‌ لاقیدسکوتدا قارشیلادی‌»(3) بو کیمی‌ دونیازلاری‌ تحمل‌ائدن‌ عاشیق‌ یازیب‌ یاراتماقدان‌ ال‌ چکمیر. او 1327 -1326 نجی‌ ایللر آراسیندا م‌.ماقومائیو آدینا آذربایجان‌دؤولت‌ فیلار مونییاسیندا سولسیت‌ وظیفه‌سینده‌ایشله‌میش‌ و 1336 نجی‌ ایلده‌ن‌ آذربایجان‌ یازیچیلارایتفاقی‌نین‌ عضو اولموشدور.

عاشیق‌ حسین‌ ایفاچی‌لیق‌ و یارادیجیلیق‌قیمت‌لندیرمک‌ اوچون‌ 1337 نجی‌ ایلده‌ صحنه‌فعالیتین‌ 25 ایلینی‌ و 1346 نجی‌ ایلده‌ آنادان‌ اولماسین‌50 و 1355 نجی‌ ایلده‌ ایسه‌ 60 ایللینی‌ طنعطنعه‌ ایله‌قئید ائدیلمیشدیر. عاشیق‌ حسین‌ جاوان‌ آذربایجان‌عاشیقلارنین‌ بیر، ایکی‌، اوچو و دؤردونجو قورلتاینین‌نماینده‌سی‌ اولموشدور. 1338 نجی‌ ایلده‌ مسکوواداآذربایجان‌ ادبیاتی‌ و اینجه‌ صنعتی‌ اون‌ گونلویونده‌اشتراک‌ ائتمیش‌ و شرف‌ نشانیله‌ تلطیف‌ اولونموشدور.

عاشیق‌ 1329 نجی‌ ایلده‌ن‌ باشلییاراق‌، بیر – بیرنین‌آردینجا بیر نئچه‌ کیتابی‌ چاپ‌ اولموشدور. 1329 دا«عاشیغین‌ آرزولاری‌» یئنه‌ همین‌ ایلده‌ «آزادلیق‌ماهنیلاری‌»، 1332 ده‌ «شعرلر»، 1335 ده‌ «صدفلی‌ساز»، 1338 ده‌ «قوشمالار»، 1341 ده‌ «شعر»، 1345 ده‌«دانیش‌ تئللی‌ سازیم‌»، 1358 ده‌ «باهار کیمی‌» و باشقاچئشیدلی‌ کیتابلارینی‌ آد آپارماق‌ اولار.

عاشیق‌ حسین‌ جاوان‌ ادبی‌ فعالیتینده‌ بیر نئچه‌ داستان‌و سفرینده‌ مؤللیفی‌ اولموشدور.

«حسین‌ جاوان‌ سروناز»، «باکی‌ قیزلاری‌»، «کلبه‌ جرخاطیره‌لری‌»، «قاراداغ‌ سفری‌»، «ستارخان‌ داستانی‌»کیمی‌ اثرلرده‌ یاراتمیشدیر. عاشیغی‌ سئویب‌ ایستیه‌نلراولموشسادا، حسدینی‌ چکنلر ده‌ آز اولمامیشدیر.واختی‌ایله‌ عاشیغی‌ اینام‌ وعقیده‌سی‌ اوچون‌ تنقیدائدیب‌ «فیکیر دوشونجه‌سینی‌ الده‌ن‌ وئریب‌» دییه‌نلره‌جواب‌ اولاراق‌ یازیر:

سینیم‌ جاوان‌، فیکیریم‌ جمع‌، ازبریمدی‌ بیر خدا

شاهلار شاهی‌ وئریب‌ درسیم‌ یاتمیشدیم‌ یوخودا

عزیز آیه‌ بویوروبدور حاق‌ قوراندا نون‌ ندا

«جاوان‌ حسین‌» حسین‌ بیر آدی‌ ایله‌ تعریف‌ سال‌ یادا

یوز اون‌ دؤردو حاق‌ ایله‌ بویوروب‌ اوتوز جز قرانه‌ باخ‌

عاشیق‌ حسین‌ جاوان‌ اهل‌ بیت‌ عاشیغی‌دیر. و انون‌شعرلری‌ کمونیست‌ حاکمیتی‌ ایللرینده‌ ایشیق‌ اوزوگؤرمه‌سده‌ سونرالار خالقین‌ دیل‌ ازبری‌ اولموشدور.تبریز شهرینده‌ عاشیقلار قورولتاینین‌ بیرنجی‌ دؤرونده‌81 ینجی‌ ایلین‌ مهر و آبان‌ آییندا بئش‌ گونلوک‌یاریشمادا ایشتراک‌ ائده‌ن‌ عاشیقلارین‌ واسطه‌سی‌ایله‌اوخونان‌ «ابوالفضل‌ (ع‌)» شعری‌ دقته‌ لایقدیر

… آتان‌ علی‌ وصی‌سییدی‌ محمد پیغمبرین‌

عاشورا گونو شهید اولدو جوان‌ علی‌اکبرین‌

«جاوان‌ حسین‌» ئوکریدی‌ هر واخت‌ قانلی‌ پیکرین‌

امام‌ حسین‌ قاباغیندا شهید اولان‌ ابوالفضل‌(4)

عاشیق‌ حسین‌ جاوان‌ عؤمور بویو وطن‌ حسرتیله‌ ووطن‌داشلارایله‌ گؤروش‌ حسرتینده‌ یاشامیش‌

ساریلیب‌ بویونونا بیر کؤرپه‌ سایاق‌

دویونجا حسنونه‌ باخئیدیم‌ تبریز.

سن‌ اولایدین‌ بیر داغ‌ منده‌ بیر بولاق‌

شیرهاشیر کؤکسونده‌ن‌ آخئیدیم‌ تبریز.

و یا

چیخیب‌ ساوالانا یوردوما باخسام‌

تبریزین‌ کؤکسونه‌ اولدوزلار تاخسام‌

ظفر نغمه‌سینی‌ زیلده‌ن‌ اوخوسام‌

من‌ «جاوان‌ حسینم‌» ناکام‌ اؤلمه‌ره‌م‌.

اما تأسف‌لر اولسون‌ کی‌ عاشیق‌ اؤز آرزی‌سیناچاتمادان‌ 1365 نجی‌ ایلده‌ گنجه‌ شهرنین‌ قاسم‌ اسماعیل‌اوو رایونوندا ابدیلیک‌ حیاتا گؤیوموشدور
آثار او عبارتند از:
1- آزادلیق ماهنی لاری. باکو. آذرنشر. 1950.
2- عاشیغین آرزولاری. باکو. اوشاق گنج نشر. 1950.
3- قوشملار. باکو. آذرنشر. 1956.
4- صدفلی ساز. باکو. آذرنشر. 1956.
5- شعرلر. باکو. آذرنشر. 1962.
6- دانیش، تئللی سازیم. باکو. آذرنشر. 1966.
7- ائل عاشیغی. باکو. آذر نشر. 1975.
8- باهار کیمی. باکو. یازیچی. 1979